Một nghiên cứu gần đây của Tổng cục Thống kê với sự hỗ trợ của ILO liên quan đến chi phí tuyển dụng lao động Việt Nam ở nước ngoài cho thấy, thực tế lao động di cư Việt Nam phải trả đến 192 triệu đồng Việt Nam (tương đương 8.000 USD) để được tuyển dụng một công việc đầu tiên của họ ở Nhật Bản…
Thông tin được chia sẻ tại Diễn đàn giao lưu phát triển nguồn nhân lực Việt Nam – Nhật Bản năm 2023 tại Hà Nội với chủ đề Trao đổi nguồn nhân lực phù hợp – Hướng đến tuyển dụng nhân sự theo tiêu chuẩn quốc tế, tổ chức sáng 5/4.
LAO ĐỘNG VIỆT NAM SANG LÀM VIỆC TẠI NHẬT BẢN TĂNG MẠNH
Ông Phạm Viết Hương, Phó cục trưởng Cục Quản lý lao động ngoài nước (Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội), cho biết hợp tác trong lĩnh vực lao động và phát triển nguồn nhân lực giữa Việt Nam – Nhật Bản ngày càng được coi trọng và có sự phát triển vượt bậc trong những năm gần đây. Nhiều chương trình, dự án như Chương trình thực tập sinh kỹ năng, Chương trình lao động kỹ năng đặc định, Chương trình đưa điều dưỡng viên và hộ lý Việt Nam sang làm việc tại Nhật Bản theo Hiệp định Đối tác kinh tế Việt Nam – Nhật Bản (VJEPA) đã được Bộ Lao động- Thương binh và Xã hội Việt Nam phối hợp với phía Nhật Bản triển khai và đang phát huy hiệu quả.
Những năm gần đây, số lao động Việt Nam sang làm việc tại Nhật Bản chiếm trên 50% số lao động đi làm việc ở nước ngoài hàng năm. Kể từ khi Nhật Bản bắt đầu tiếp nhận thực tập sinh Việt Nam đến nay, trong hơn 30 năm qua, đã có hơn 350.000 thanh niên Việt Nam tới Nhật Bản để thực tập kỹ năng.
Đáng chú ý, từ năm 2013, số lượng thực tập sinh Việt Nam nhập cảnh vào Nhật Bản tăng mạnh, từ 10.200 thực tập sinh năm 2013 lên 82.700 thực tập sinh năm 2019 (trước Covid-19), tăng hơn 8 lần. Riêng năm 2022, có gần 68.000 thực tập sinh Việt Nam sang Nhật Bản.
Hiện nay, trong 15 nước phái cử thực tập sinh sang Nhật Bản, Việt Nam là nước đứng đầu cả về số lượng thực tập sinh nhập cảnh hàng năm vào Nhật Bản và số lượng thực tập sinh đang thực tập tại nước này. Hiện tại có hơn 200.000 thực tập sinh Việt Nam đang thực tập tại Nhật Bản (chiếm hơn 50% tổng số thực tập sinh nước ngoài tại Nhật Bản).
“Đây là một kết quả rất tích cực thể hiện chương trình phái cử và tiếp nhận thực tập sinh Việt Nam sang Nhật Bản đã có sự phát triển vượt bậc trong thời gian gần đây”, ông Hương nói.
Đối với Chương trình lao động kỹ năng đặc định, hai nước đã ký kết và chính thức công bố MOC về chương trình này vào ngày 1/7/2019. Tính đến tháng 12/2022, có trên 77.000 lao động đặc định Việt Nam đang sinh sống và làm việc tại Nhật Bản (chiếm 58% tổng số lao động đặc định nước ngoài tại Nhật Bản).
LAO ĐỘNG VẪN CHỊU MỨC PHÍ CAO
Bên cạnh những kết quả đạt được, chương trình phái cử và tiếp nhận thực tập sinh, lao động Việt Nam sang Nhật Bản trong thời gian vẫn còn một số tồn tại. Đơn cử như một số thực tập sinh, lao động bỏ hợp đồng, vi phạm pháp luật Nhật Bản.
Nguyên nhân của tình trạng trên là do một số doanh nghiệp phái cử Việt Nam không thực hiện tốt việc tuyển chọn, đào tạo ngoại ngữ, giáo dục định hướng cho thực tập sinh trước khi xuất cảnh; thu tiền dịch vụ cao hơn mức quy định; thực tập sinh mất tiền cho đối tượng trung gian/môi giới;
“Một số đối tác Nhật Bản yêu cầu công ty phái cử trả tiền hoa hồng khi tiếp nhận thực tập sinh, yêu cầu thiết đãi quá mức khi đến Việt Nam, tạo gánh nặng chi phí lên người lao động; không thanh toán các khoản phí quản lý, phí phái cử theo thỏa thuận”, ông Hương thông tin.
Bên cạnh đó, một số xí nghiệp/ngành nghề tiếp nhận điều kiện làm việc nặng nhọc nhưng thu nhập không cao, chủ sử dụng đối xử không tốt, bố trí thực tập không đúng với ngành nghề, địa điểm đã đăng ký…
Giám đốc Văn phòng Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) tại Việt Nam, bà Ingrid Christensen đánh giá, Nhật Bản là điểm đến hấp dẫn cho lao động Việt Nam, chiếm 25% trong tổng số 1,8 triệu lao động nước ngoài đang làm việc tại nước này.
Người lao động đi làm việc ở nước ngoài đóng góp đáng kể vào sự phát triển kinh tế của Việt Nam thông qua lượng kiều hối và trao đổi kỹ năng, với khoảng 3 tỷ USD được gửi dưới dạng kiều hối mỗi năm. “Nâng cao kỹ năng cho lực lượng lao động là ưu tiên hàng đầu ở Việt Nam và di cư có thể đóng góp vào mục tiêu này”, bà Ingrid Christensen nói.
Mặc dù vậy, lao động Việt Nam đi làm việc tại nước ngoài đang phải chịu mức chi phí khá cao.
Một nghiên cứu gần đây của Tổng cục Thống kê với sự hỗ trợ của ILO liên quan đến chi phí tuyển dụng lao động Việt Nam ở nước ngoài cho thấy, thực tế lao động di cư Việt Nam phải trả đến 192 triệu đồng (tương đương 8.000 USD) để được tuyển dụng một công việc đầu tiên của họ ở Nhật Bản.
Điều này mâu thuẫn với các tiêu chuẩn quốc tế về di cư lao động vốn chỉ ra rằng “không được tính phí tuyển dụng hoặc các chi phí liên quan hoặc người lao động hoặc người tìm việc phải chịu”.
Việc trả phí tuyển dụng cao góp phần làm tăng tính dễ bị tổn thương của người lao động khi họ phải trả nợ trong vài tháng và đôi khi là vài năm, thậm chí một số trường hợp bị vướng vào mua bán người. “Người lao động có thể phải làm việc từ 7 tháng đến 1 năm để trả nợ chi phí trước khi đi; điều kiện lao động cũng chưa đảm bảo, họ phải chịu đựng mà không thể về nước vì chi phí đã bỏ ra là một gánh nặng”, Giám đốc ILO Việt Nam đề cập.
Để tiến tới giảm chi phí cho người lao động đi làm việc ở nước ngoài, Phó cục trưởng Quản lý lao động ngoài nước Phạm Viết Hương cho biết, Luật Người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng (Luật số 69/2020/QH14) đã bổ sung một số hành vi bị nghiêm cấm như: Lợi dụng hoạt động chuẩn bị nguồn, tuyển chọn lao động đi làm việc ở nước ngoài để thu tiền của người lao động trái pháp luật; thu tiền môi giới của người lao động; thu tiền dịch vụ của người lao động không đúng quy định của Luật.
Đồng thời, bổ sung quy định cụ thể và nguyên tắc xác định mức trần tiền dịch vụ doanh nghiệp được phép thu của người lao động. Doanh nghiệp dịch vụ phải chi trả toàn bộ thù lao theo Hợp đồng môi giới đối với bên nước ngoài tiếp nhận lao động và không được yêu cầu người lao động hoàn trả một phần khoản tiền này. Bổ sung quy định cụ thể và nguyên tắc thu tiền dịch vụ, mức trần tiền dịch vụ doanh nghiệp được phép thu của người lao động.
